Dans le cadre du festival Georges BRASSENS aux Pays-Bas, nous avons organisé un événement spécial et gratuit en ligne le lundi 19 avril à 19.00 : « Raconte-moi une chanson : Les copains d’abord ». Nous avions demandé à un ensemble d’artistes français et néerlandais de nous interpréter leur version et de nous faire part de leurs témoignages. Vidéo de 69 mn avec :
– Introduction par Tanguy Le BRETON (Amsterdam), président de l’Association Français des Pays-Bas
– Xandra STORM (Orgue de Barbarie) (Achterhoek)
– Guillaume MARCENAC (pianiste, auteur et compositeur) (Den Haag)
– MENESTREL / Mathieu HERMANS & Ale DIJKSTRA (Den Haag)
– Sylvain LELARGE (Den Haag)
– Christophe CHAPLET (Amsterdam)
– LES COPAINS / Paul DRIJVERS (Nijmegen)
– Jan ROOBEEK (Alkmaar)
Nous publions ci-dessous des textes en lien avec cette fameuse chanson de l’artiste :
– le texte de la version française originale des paroles (avec des commentaires)
– « Vrienden gaan er voor » une version traduite en néerlandais par Jan Roobeek
– « Ik trek vriendjes voor » une version traduite en néerlandais par Ad Janssen
– « De Vriendentjalk » une version traduite en néerlandais par Ernst Altena
– « Les copains d’abord » une version traduite en néerlandais par Gerard Wijnen
Merci à Sylvain LELARGE d’avoir aidé pour la réalisation de cet article en rassemblant les traductions disponibles en néerlandais.
Un document fait par Sylvain avec les 5 textes les uns à côté des autres. …
sylvainlelarge@gmail.com / +31 612706313
Site internet …
« Les copains d’abord », texte en français de Georges BRASSENS, avec des commentaires
Non, ce n´était pas le radeau
De la Méduse, ce bateau (1)
Qu´on se le dise au fond des ports
Dise au fond des ports
Il naviguait en pèr´ peinard
Sur la grand-mare des canards
Et s´app´lait les Copains d´abord
Les Copains d´abord
Ses « fluctuat nec mergitur » (2)
C´était pas d´la littérature
N´en déplaise aux jeteurs de sort
Aux jeteurs de sort
Son capitaine et ses mat´lots
N´étaient pas des enfants d´salauds
Mais des amis franco de port
Des copains d’abord
C´étaient pas des amis de luxe
Des petits Castor et Pollux (3)
Des gens de Sodome et Gomorrhe (4)
Sodome et Gomorrhe
C´étaient pas des amis choisis
Par Montaigne et La Boetie
Sur le ventre ils se tapaient fort
Les copains d´abord
C´étaient pas des anges non plus
L´Évangile, ils l´avaient pas lu
Mais ils s´aimaient tout´s voil´s dehors
Tout´s voil´s dehors
Jean, Pierre, Paul et compagnie
C´était leur seule litanie
Leur Credo, leur Confiteor (5)
Aux copains d´abord
Au moindre coup de Trafalgar (6)
C´est l’amitié qui prenait l´quart (7)
C´est elle qui leur montrait le nord
Leur montrait le nord
Et quand ils étaient en détresse
Qu´leurs bras lançaient des S.O.S.
On aurait dit les sémaphores
Les copains d´abord
Au rendez-vous des bons copains
Y avait pas souvent de lapins (8)
Quand l´un d´entre eux manquait a bord
C´est qu´il était mort
Oui, mais jamais, au grand jamais
Son trou dans l’eau n´se refermait
Cent ans après, coquin de sort
Il manquait encore
Des bateaux j´en ai pris beaucoup
Mais le seul qu´ait tenu le coup
Qui n´ai jamais viré de bord
Mais viré de bord
Naviguait en père peinard
Sur la grand-mare des canards
Et s’appelait les Copains d´abord
Les Copains d´abord
(1) Le radeau de la méduse : symbole d’un naufrage particulièrement dramatique d’un bateau français du début du 19ème siècle au large de la Mauritanie.
Plus d’information sur Wikipedia …
(2) « Fluctuat nec mergitur » est une locution latine utilisée comme devise de la ville de Paris, signifiant « Il est battu par les flots, mais ne sombre pas ».
https://fr.wikipedia.org/wiki/Fluctuat_nec_mergitur
(3) Castor et Pollux, fils jumeaux d’un dieu de la mythologie grecque
https://www.google.fr/search?ei=hW8OYK-CNMGBi-gP9sCq8Ak&q=l%C3%A9gende+de+castor+et+pollux+wikipedia+france&oq=l%C3%A9gende+de+castor+et+pollux+wikipedia+france&gs_lcp=CgZwc3ktYWIQAzoECAAQR1DmSFiUeGDFfWgAcAF4AIABTIgBgQWSAQIxMZgBAKABAaoBB2d3cy13aXrIAQjAAQE&sclient=psy-ab&ved=0ahUKEwjv2NCpxLbuAhXBwAIHHXagCp4Q4dUDCAw&uact=5
(4) « Sodome et Gomorrhe », villes mentionnées dans la bible, probablement près de la mer morte, et qui symbolise des lieux de vice ou d’excès
(5) litanie (), Credo (), Confiteor ()
(6) Trafalgar, défaite navale historique de la flotte de Napoléon contre les anglais
https://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Trafalgar
(7) « Prendre le quart sur un bateau » – C’est la fraction de temps pendant laquelle une équipe est de service ou de faction aux commandes, aux manœuvres, à la veille
https://fr.wikipedia.org/wiki/Quart_(marine)
(8) lapins – 2 significations complémentaires
– poser un lapin – ne pas venir à un rendez-vous
– le lapin est un animal banni par les marins, il ne faut pas qu’il y en ait à bord, ni même l’évoquer
« Vrienden gaan er voor » – une version traduite en néerlandais par Jan Roobeek
De sloep was niet, bij lange na,
Die van Costa Concordia,
Landrotten, knoop het in het oor!
Knoop het in het oor!
Hij voer op het eigen kompas,
Zacht over onze wijde plas
En heette Vrienden gaan er voor,
Vrienden gaan er voor.
Luctor et Emergo dat was
Niet slechts een kreet en kwam van pas
Bij ‘t laveren tussen klippen door,
Tussen klippen door,
Tot spijt van hen die zij aan zij
Langs de kant vloekten met stampei,
Maar z’ waren brave borsten hoor,
Vrienden gaan er voor.
Ze hadden niet zoveel poeha,
Maar hadden op geen stukken na,
Voor wijze les een luisterend oor,
Nee, geen luisterend oor,
« Trouw aan elkaar tot in de dood »
Beloofden zij trots in de boot,
Ze kenden elkaar door en door,
Vrienden gaan er voor.
hadden nauwelijks aan boord,
Van Bijbelteksten ooit gehoord,
Maar vreesden God noch de pastoor,
God noch de pastoor,
Jan, Piet en Joris en Corneel,
Dat was hun hele ritueel,
Ze zongen braaf in engelenkoor,
Vrienden gaan er voor.
De vriendschap redde keer op keer
Door dik en dun hen bij slecht weer
Ze hadden bij God een streepje voor,
Ja, een streepje voor,
Wanneer ze angstig en met stress
Zwaaiden met hun armen S.O.S.,
Was ieder van hen een semafoor,
Vrienden gaan er voor.
Voor ontrouw was er buitengaats
In ’t zelfde schuitje nooit een plaats,
Verscheen er één niet in de boot,
Jee, dan was hij dood.
De stakker! Maar bij ons in ’t slop,
Zuigt de plomp nooit de dode op,
Trouw gaat aan hem die men verloor,
Honderd jaren door.
Ik nam best vaker wel een boot,
Maar die ik in mijn armen sloot,
Was die waar ik mijn hoofd verloor,
Ik mijn hoofd verloor.
Hij voer op het eigen kompas
Zacht over onze wijde plas
En heette: Vrienden gaan er voor…
Vrienden gaan er voor.
Un grand merci à Jan Roobeek pour nous avoir communiqué sa traduction.
« Ik trek vriendjes voor » une version traduite en néerlandais par Ad Janssen
Nee, hij heette niet zoals dat vlot
Van de Medusa, die ouwe bot-
Ter, vertel het in de havens door
De havens door
Hij zeilde op z´n dooi gemak
Over de grote waterbak
Hij heette ´ik trek vriendjes voor`
´ik trek vriendjes voor`
Zijn ´fluctuat nec mergitur`
Dat was geen praatje vol bravoer
Ondanks kritiek van de pastoor
Ja, van de pastoor
Matrozen en de kapitein
Dat was geen tuig vol saggerijn
Ook al beleden ze, in koor
´ik trek vriendjes voor`
´t was geen elite, stuk voor stuk
Geen kleine Castor en Pollux
Die lui, daar zijn geen woorden voor
Geen woorden voor
´t is geen uitgelezen soort
Dat ooit van Vondel heeft gehoord
In eigen kring zingt ´t sonoor
´ik trek vriendjes voor`
Als eng´len waren ze failliet
De Bijbel lazen ze mooi niet
Ze hielden van elkaar aldoor
Elkaar aldoor
Mattheus, Petrus, Paulussie
Dat was hun vaste litanie
Hun credo, hun confiteoor
´Ik trek vriendjes voor`
Bij de geringste tegenslag
Kwam steeds die vriendschap voor de dag
Die hield hen steeds op ´t goede spoor
´t goede spoor
Bij schipbreuk, ramp, stormen en stress
Zwaaiden hun armen S.O.S.
Dat werkte als een semafoor
´ik trek vrienden voor’
Als oude vrienden bij elkaar
Ontbrak er zelden iemand daar
Gaf eentje niet langer gehoor
Was ie er vandoor
Jammer, helaas, zo gaat het lied
Zo´n zeemansgraf dat sluit men niet
Na honderd jaar, ´t is ongehoord
Rouwt men dan nog door
Ach, schepen, ´k ging er vaak aan boord
Maar één schip slechts voer ongestoord
En zonder mankementen door
Mankementen door
Hij zeilde op z´n dooi gemak
Over de grote waterbak
En heette ´ik trek vriendjes voor`
´ik trek vriendjes voor`
« De Vriendentjalk » une version traduite en néerlandais par Ernst Altena
Nee, ’t as geen opgedoken wrak,
Geen weggeroeste, lekke bak,
Dat was maar landrottengebalk,
Landrottengebalk…
Al was het niet zo’n fraaie aak
Als Beatrix d’r ‘Groene Draeck’.
Hij droeg als naam ‘De Vriendjentjalk’,
‘De Vriendentjalk’…
Hij kwam op d’oude Zuiderzee
In ruime rakken aardig mee,
Bij ’n puts wind liep hij als een valk,
Liep hij als een valk…
Z’n boegbeeld, boezemrijk en bol,
Was niet gebeeldhouwd door Maillol,
Maar in z’n aad’ren zat geen kalk,
‘De Vriendentjalk’…
De kapitein zette vooruit
Zijn koers nooit op de Bijbel uit,
Voor hem geen zwerige gezwalk,
Geen zwerige gezwalk…
Voer hij de mast ooit overboord,
Dan greep hij nimmer naar Gods Woord
Maar nam de vaarboom tot zijn spalk:
‘De Vriendentjalk’…
Al was er nooit een Meisje Loos
Aan boord geen ruig geminnekoos,
Geen flikgeflooi, geen schuingeschalk,
Geen flikflooigeschalk…
Ze waren vrienden, daarmee uit,
Vijf jongens en een ouwe schuit,
Vijf mannen en één stoere tjalk:
‘De Vriendentjalk’…
Liepen ze ooit eens zwaar onthand
Vol Beerenburg op ’t Vrouwenzand
Vast als een vleugellamme alk,
Een vlerklamme alk…
Of ging het in de Val van Urk
Soms dijkwaarts, stuurloos als een kurk,
Dan geen geweeklaag of gebalk
Op ‘De Vriendentjalk’…
En ’s avonds in de havenkroeg
Werd het nooit laat, altijd zeer vroeg,
Berucht van Staveren tot Balk,
Van Workum tot Balk…
En menig Friese, jonge meid
Zei maanden later met wat spijt:
De vader? Tja, dat is die tjalk,
‘De Vriendentjalk’…
Ik ben en blijf een botengek
En elke boot heeft z’n gebrek,
Maar als ik baren ga, dan zal’k,
Als ik vaar dan zal’k
Het liefst zeilen, telkens weer,
Op m’n vertrouwde IJsselmeer
Met die verrotte, brave tjalk,
‘De Vriendentjalk’…
« Les copains d’abord » une version traduite en néerlandais par Gerard Wijnen
Nee, ’t was niet zo dat deze boot
Ooit deelnam aan een zilvervloot,
Al vond geroddel soms gehoor,
Roddel soms gehoor.
Hij stevende op zijn gemak
Van ’t een naar het andere rak
En heette ‘les copains d’abord’,
‘les copains d’abord’…
Zijn ‘Luctor et emergo’ was
Geen loze kreet, maar een echt kompas,
In weerwil van wat ’t lot beschoor,
Wat ’t lot beschoor.
Zijn matrozen en de kapitein,
Die waren niet doortrapt vilein,
Maar recht door zee en juist daardoor
Gingen makkers voor!
Niet een van hen was ’n heer van stand;
Niet een blasé of arrogant
Een lid van ’t een of ander corps,
Een of ander corps…
Gekozen waren zij ook niet
Voor Lions of de Rotary,
Maar geen die uit het oog verloor:
Les copains d’abord!
Niet een die een heilig boontje was;
Niet een die ooit de bijbel las.
Welnee, ze zakten liever door,
Zakten liever door:
Jan, Pieter, Paul, Frank en Louis,
Dit was hun enige Litanie,
Hun credo, hun confiteor,
Les copains d’abord!
Ook bij de minste bulderbast
Bood de vriendschap altijd weer houvast,
Die zette alles in het spoor,
Alles in het spoor.
En had het noodlot toch succes,
Dan seinden ze hun SOS;
Gebaarden ze als semafoor,
Les copains d’abord.
Als je als vrienden een afspraak had
Dan stuurde niemand ooit zijn kat.
Maar ging er een teloor –
’t Van de dood verloor,
Dan werd hij overboord gegooid.
Maar ’t gat dat sloot zich eigenlijk nooit.
Hij werd gemist als nooit tevoor,
Alle jaren door.
Ik monsterde boten bij de vleet.
De schuit waarop ik me veilig weet,
Want die ging nooit eronderdoor,
Nooit eronderdoor,
Die stevende op zijn gemak
Van ’t ene naar ’t andere rak
En heette ‘les copains d’abord’,
‘les copains d’abord’ !